امام رضا (ع) و انگور سمی
امام رضا علیه السلام و علم غیب
موضوع علم غیب امام رضا (ع) و ماجرای خوردن انگور زهرآلودی که توسط مأمون ارائه شد. یکی از مسائلی است که نیازمند درک عمیق از جایگاه امامان در اسلام و فلسفه عملکرد آنان است. برای پاسخ به این سوال، باید سه نکته کلیدی را که در پرسش مطرح شده، دقیق‌تر بررسی کنیم:
۱. مامون و اجبار امام رضا به خوردن انگور سمی
در روایات تاریخی آمده است که مأمون عباسی از ابزارهای مختلفی برای به شهادت رساندن امام رضا (ع) استفاده کرد و ایشان را در موقعیتی قرار داد که از خوردن انگور زهرآلود گریزی نداشتند. در چنین شرایطی، امام حق انتخاب ظاهری نداشتند، زیرا اجبار و شرایط ایجاد شده توسط مأمون به گونه‌ای بود که امام نمی‌توانستند از این موقعیت خارج شوند.
۲. اطاعت کامل امام رضا از اراده الهی
امامان معصوم، بر اساس آموزه‌های دینی، مطیع کامل اراده الهی هستند. امام کاظم (ع) در بیانی تأکید کرده‌اند که “خداوند قلوب امامان را محل اراده خود قرار داده است.” این بدان معناست که امامان در تمامی اعمال خود بر اساس خواست و مشیت الهی عمل می‌کنند و هیچ‌گاه از اراده خداوند تخطی نمی‌کنند.
بنابراین، اگرچه امام رضا (ع) از علم غیب برخوردار بودند و می‌دانستند که این انگور زهرآلود است، اما طبق اراده الهی مأمور به انجام این عمل بودند تا شهادت ایشان در راستای حکمت الهی و برنامه خداوند برای هدایت مردم محقق شود.
۳. عمل بر اساس علل و عوامل ظاهری
یکی از ویژگی‌های امامان این است که مأمور به عمل بر اساس علل و عوامل ظاهری هستند. امامان به‌عنوان الگو و اسوه برای مردم عمل می‌کنند و اگر قرار بود همواره بر اساس علم غیب رفتار کنند، دیگر نمی‌توانستند به مردم نشان دهند که چگونه باید در شرایط مختلف زندگی بر اساس عقل، تدبیر و ایمان عمل کرد.
در ماجرای شهادت امام رضا (ع)، ایشان با پذیرش این انگور زهرآلود نشان دادند که حتی مقام امامت نیز تابع قوانین ظاهری دنیا و حکمت‌های الهی است.
نتیجه‌گیری
امامان معصوم از علم غیب برخوردارند، اما این علم به معنای استفاده دائمی و شخصی از آن نیست. آنان تنها بر اساس اراده خداوند از این علم بهره می‌برند و در مواقعی که مشیت الهی اقتضا کند، حتی در برابر حوادث ظاهراً ناخوشایند نیز تسلیم هستند.
در ماجرای شهادت امام رضا (ع)، پذیرش انگور زهرآلود در راستای برنامه الهی و نشان‌دهنده نهایت تسلیم و اطاعت ایشان از خداوند بود. این عمل، درسی است برای پیروان ایشان تا درک کنند که ایمان به خداوند و عمل به وظیفه، حتی در سخت‌ترین شرایط، باید همواره در اولویت قرار گیرد.