دیدگاه صحیح درباره عید نوروز

پاسخ:
«عید» به معنای عود و بازگشت است و دیدگاه‏های متفاوتی درباره آن وجود دارد.
نگاه نخست به عید از سوی کسانی است که عید نوروز را عید خرافه‏ پرستان می‏ دانند که به ما ارث رسیده است و برای کم‏رنگ کردن عیدهای الهی همانند غدیر، قربان، فطر و جمعه است. از این رو، آتش‏ پرستان و زرتشیان در ایران باستان بدان اهمیت فراوانی داده‏ اند و با مراسمی چون چهارشنبه سوری، نحسی سیزده و مراسم سیزده به در، شیوه‏ ای ناشایست به جای گذاشته‏ اند.
دلیل سخن اینان رفتار امام هفتم علیه‏ السلام است که از نشستن در عید نوروز و حضور در مراسم این روز خودداری ورزید.
دیدگاه دوم، مخصوص کسانی است که عید نوروز را عیدی ارزشمند از نیاکان ما در ایران زمین می‏ دانند که عظمتی روزافزون دارد. با آن طبیعتِ سبز، امید و رویش به دنبال خود آورده و دید و بازدیدها غبار کدورت را زدوده، صمیمیت و مهربانی به ارمغان می‏ آورد و با ضیافت‏ ها، لباس‏ های نو، مسافرت‏ ها و جوش و خروش در زندگی، افزون بر مراسم ملی، نوعی احیاگری ارزش‏ های مذهبی نیز فراهم می‏ شود.
پیروان سومین دیدگاه بر این باورند که ما اصول خدشه‏ ناپذیری در فرهنگ خود داریم که برتری و ارزش آنها در قالب الفاظ، سنت‏ ها و یا آداب و رسوم ملی میهنی نمی‏ گنجد، از آموزه‏ های وحیانی سرچشمه گرفته و با توجه به ویژگی‏های انسان‏ شناسی، روان‏شناسی و جامعه‏ شناسی، گستره‏ ای از معرفت و بینش نصیب انسان می‏ سازد؛ همانند مبانی چشمگیری چون:
۱٫ دست‏یابی به کمال و تکامل و رسیدن به مقام والای خلیفه اللهی به عنوان هدف نخست آفرینش.
۲٫ احترام به آداب و رسوم و سنت‏ های ملی و عادات قبیله‏ ای به هنگام عدم اصطکاک هر یک با اصول بنیادین دینی.
اینان بر این باورند که زمان و مکان در ذات خود – بدون حادثه و یا حماسه‏ ای – هیچ ارزشی ندارند، بلکه قداست یا نحوست ایام به خاطر حضور ارزشی از ارزش‏ های الهی و یا نبود صفتی از صفات آسمانی است.
حضور هاله‏ ای از عظمت زرین و جاودان اطراف برخی مناسبت‏ ها، بدان خاطر است که هر یک چونان بیرقی همیشه برافراشته و نشانی نمایان، مسیر سعادت، نیکبختی و هدایت را به انسان‏ ها می‏ آموزد، از این رو آداب خاصی نیز برای هر یک وجود دارد، همانند روز ولایت و رهبری (عید غدیر)؛ روز ذبح حیوان هوای نفس (عید قربان)؛ روز شادی و موفقیت در اردوگاه رمضان (عید فطر) و…
حال اگر چنین ویژگی برای عید نوروز نیز وجود داشته باشد، بی‏ شک عظمتی فرا ملی یافته، شعاع عرشی آن افزون‏ تر از ابعاد محدود خاکی زمین می‏ گردد. چنان که امام علی علیه‏ السلام به خاطر کار پسندیده یکی از اصحاب در روز عید نوروز، بدو فرمود:
«هر روز را نوروز سازید».(۲)
و در سخنی دیگر درباره نوروز فرمود:
«نیروزنا کل یوم»؛(۳) «هر روز برای ما، نوروز است».
پس عید نوروز، روزی خجسته و فرخنده است، اما برای چه کسانی؟ و چگونه؟ اگر جلوه بندگی یابد و یا روز پیمان خداوند با بندگان در دوری از نافرمانی شود و یا به گفته پیشوای ششم شیعیان علیه‏ السلام گشایش سختی‏ ها و اندوه شیعیان و اهل بیت علیهم‏ السلام در آن رخ دهد، در این صورت نه تنها «عید باستانی» بلکه «عید آسمانی» خواهد بود که روزی نو، باشکوه و سرنوشت‏ ساز خواهد بود. آنچه معیار اصیل در این میان است بینش، گرایش و کنش و واکنش است.
عید در نگاه معصومان علیه‏ السلام از ارزشی خاص برخوردار است، از این رو شب عید، صبح عید، ظهر و روز عید دارای اعمال ویژه‏ای است. گو اینکه لحظات روز عید با غیر آن هیچ تفاوت ظاهری ندارد اما در سخنان پیشوایان معصوم علیهم‏ السلام، پاره‏ای اعمال دارای ارزشی برابر با «بیست حج» دانسته شده، در حالی که همین عمل در «روز عید همسان با یکصد حج» معرفی شده است!
رسول اکرم صلی‏ الله‏ علیه‏ و‏آله می‏ فرمود:
«خداوند از هر چه که آفرید تعدادی را برای خود برگزید، از میان شب‏ ها، شب‏های جمعه، شب نیمه شعبان، شب قدر و شب‏های عید فطر و قربان و از میان روزها، روزهای جمعه و عید را انتخاب کرد.»(۴)
برخی روایات عظمتی افزون برای عید نوروز دانسته‏ اند، زیرا عید غدیرخم را برابر با اول فروردین سال دهم هجری شمسی قلمداد کرده‏ اند، از این رو رنگ و عطری الهی و ولایی به نوروز بخشیده‏ اند.
یکی از یاران امام صادق علیه‏ السلام روز عید نوروز خدمت آن حضرت رسید. امام بدو فرمود: «امروز را می‏ شناسی»؟
او گفت: روزی است که عجم‏ ها آن را بزرگ می‏ شمارند و در آن روز به یکدیگر هدیه می‏ دهند.
حضرت فرمود: «… امروز روزی است که خداوند از بندگان خود پیمان گرفت تا او را عبادت کنند و به او شرک نورزند و به پیامبران و حجج الهی و ائمه معصومین علیهم‏ السلام ایمان آورند و… در این روز قائم ما ظاهر می‏ شود و نوروزی نمی‏ رسد مگر اینکه ما اهل بیت ظهور اسلام و گشایش آن را توقع داریم، چون نوروز از روزهای ما و شیعیان است.»(۵)
از آن سو، برخی روایات – به خاطر سنت های زشت و ناپسندی که در گفتار و رفتار افراد در عید نوروز مشاهده می‏ شده – برخورد پیامبر اکرم صلی‏ الله‏ علیه‏ و‏آله یا امام معصوم علیه‏ السلام را نسبت به این عید با تلخی ترسیم کرده‏ اند – که با توجه به چهار نکته قسمت پیشین – به خوبی درمی‏ آبیم هر گاه ارزش‏ها و معیارهای سلامت و سعادت اشخاص زیر سوال رود، مخالفت دینی و رهبران مذهبی دیده می‏ شود. از این رو، امام علی علیه‏ السلام فرمود:
«امروز برای ما عید است و فردا نیز عید ماست و هر روزی که در آن خدا را نافرمانی نکرده باشیم برای ما عید است».(۶)

پی نوشت ها:
(۱) جوانان، پرسش‏ها و پاسخ‏ها (جلد اول)، احمد لقمانی، انتشارات بهشت بینش، قم.
(۲) وسایل الشیعه، ج ۱۲، ص ۲۱۴٫
(۳) کتاب من لا یحضره الفقیه، ج ۳، ص ۳۰۰٫
(۴) بحار الانوار، ج ۹۱، ص ۱۲۶٫
(۵) چهل حدیث عید، ص ۴۰٫
(۶) بحارالانوار، ج ۵۹، ص ۱۰۰؛ ج ۶، ص ۷۳ و ۷۹؛ ج ۱۴، ص ۳۷۰؛ شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج ۱، ص ۲۶؛ تفسیر المعین، ص ۱۲۷٫

منبع: سایت مرکز ملی پاسخگویی