یک مجلس کاملاً خصوصی
حمیده حجتی
شناخت ماهیت و لوازم هیئت‌های دخترانه در مصاحبه با سرکار خانم یزدانیان، مدیر فرهنگی معاونت خواهران دفتر مرکزی
راهنما: ما هیئت را محفلی می‌دانیم با حضور آقایان و خانم‌ها، اما هیئت انصار المهدی در بخش خانم‌ها کار ویژه‌ای انجام داده و آن استقلال هیئت خانم‌هاست. لطفاً هیئت دخترانه را توصیف کنید.
ج: در خصوص اصل و پایه هیئت، ما ادعایی نمی‌کنیم که دخترانه و پسرانه دارد و این تفکیک را برای آن قائل نیستیم. با توجه به الزاماتی که در الگوی تعالی مطرح‌شده ما در هیئت‌های دخترانه سعی‌مان بر این است که ملاحظات الگو را رعایت کنیم. حذف برخی از رفتارها و تغییر در بخش‌هایی از عزاداری زمانی که در هیئت موردتوجه قرار گیرد، اسم آن می‌شود هیئت دخترانه؛ وگرنه اینکه بگوییم در اصل و مقومات هیئت فرق می‌کند نه قطعاً این‌ها مقوماتشان یکی است.
راهنما: وجه تمایز هیئت‌های دخترانه را با هیئت مردانه در چه می‌بینید؟
ج: دختران به خاطر لطافتی که دارند، انسشان با اهل‌بیت و ادعیه‌ای که معرفت آنان را نسبت به خدای متعال بالاتر میبرد، خیلی بیشتر است. دختران به اشک خیلی نزدیک‌تر هستند. در این مواقع هیئت اگر برود به این سمت که بچه‌ها بتوانند به‌واسطه گریه ارتباط برقرار کنند، هیئت موفق عمل نموده است. این ویژگی در هیئت دختران نمود بیشتری نسبت به جلسات آقایان دارد.
راهنما: در خصوص فضای هیئت و راه‌های اجرای یک هیئت دخترانه توضیح بفرمایید.
ج: ما به‌عنوان مبنا برای هیئت‌های مدرسه‌ای یک پیکره و استخوان‌بندی خاصی را تعریف کرده‌ایم. یکی از ویژگی‌های اصلی هیئت استمرار و تداوم آن است و ما می‌خواهیم آن محفل انس مؤمنانه شکل بگیرد. بچه‌ها کنار هم باشند و قلب‌های‌شان باهم پیوند بخورد تا بتوانند گروهی تشکیل بدهند و همدیگر را تقویت بکنند. با توجه به اینکه دانش‌آموزان در مدارسشان فرصت زیادی ندارند، ما پیشنهاد دادیم که هیئت‌های مدرسه‌ای با دو فرمت اتفاق بیفتد. یک فرمت هفتگی که همان رویکرد محفل انس مؤمنانه است. بچه‌ها یک محدوده زمانی کوتاهی را کنار هم می‌نشینند و ما برای آن‌ها محتوای تولیدشده را ارائه می‌کنیم. در این جلسات ابتدا یک آیه از کلام‌الله به همراه ترجمه آن و توضیح واژه‌های کلیدی مطرح می‌شود. سپس در بخش سوم با عنوان ارمغان تدبر، دانش آموزان در زمان کوتاهی با پیام‌های کلیدی آیه‌ای که تلاوت کردند، آشنا می‌شوند. محتوا آماده است و در اختیارشان قرار می‌گیرد و هر بار کنار هم بنشینند می‌توانند از این محتوا استفاده بکنند. پس از تلاوت و توضیح و تدبر در آیه، با توجه به فرمایش حضرت آقا و در جهت رشد معرفتی مخاطبان، چندصفحه‌ای از کتاب‌هایی که با سیره اهل‌بیت (ع) مرتبط هستند و قلم خوبی دارند، خوانده می‌شود. هم حالت مطالعه و کتاب‌خوانی دارد و یک تذکری هم در مورد اهل‌بیت (ع) است.
در بخش پایانی ارائه محتوا چند مسئله از احکام شرعی بیان می‌گردد؛ اما یک زیارت پایانی هم دارند که با قرائت زیارت آل یاسین به اهل‌بیت (ع)، توسل می‌کنند. یک شعر پایانی هم در آخر هم‌خوانی می‌شود.
ما این پیشخوان را در اختیار انجمن قرار می‌دهیم، عزیزان می‌توانند از آن استفاده بکنند. این یک نوع جلسه است که اسم آن را هیئت نگذاشتیم. با توجه به اینکه بیشتر جمع مؤمنانه خود بچه‌ها هستند که کنار هم می‌نشینند و آن محفل را با یکدیگر پیش می‌برند.
هیئت‌های مناسبتی پیشنهاد دوم ماست که در آن یک هیئت، به‌معنای واقعی کلمه باید شکل بگیرد. باید با تبلیغات بچه‌های مدرسه را به مراسم دعوت کنند. فضاسازی‌های خوبی داشته باشند، تدارکات را قوی ببینند، نذورات را در نظر بگیرند و دعوت کنند از یک بانو برای سخنرانی. ذائقه‌سازی کرده و هزینه قابل‌توجهی را در نظر گرفته‌ایم. مسؤولان انجمن می‌توانند با درخواست از مربیانشان، از یک مبلّغ توانمند که مورد تأیید دفتر مرکز قم است، دعوت کنند و برای آن‌ها مباحث لازم را به‌صورت معرفتی ارائه دهند؛ البته ترجیح و اولویت ما این است که حتماً در هیئت‌های بانوان از خانم‌ها استفاده نمایند.
راهنما: در بحث مداحی و سبک‌های آن، چه نکاتی در نظر گرفته‌اید؟
ج: در یک دفترچه که ما به‌عنوان پشتیبانی از هیئت‌های مدرسه‌ای خدمت بچه‌های عزیزمان می‌دهیم، مهارت‌هایی را به بچه‌های انجمن آموزش می‌دهیم. مهارت‌هایی درزمینه هیئت‌داری، آداب حضور در هیئت، تأمین محتوا و… در بخش تأمین محتوا، تذکر داده‌ایم که از چه سبک‌هایی استفاده بشود؛ مثلاً سبک‌های سنتی ایرانی یا سبک‌های مناسبتی را برای بچه‌ها آورده‌ایم که بتوانند از آن استفاده کنند. اشعار و سبک ارائه آن، موسیقی که برای آن در نظر می‌گیریم. این‌ها همه تذکراتی است که ما در این دفترچه به بچه‌ها ارائه می‌دهیم. همچنین به بچه‌ها پیشنهاد می‌کنیم، ترجیحاً مقتل‌خوانی داشته باشند و از مقاتل معتبر استفاده کنند.
راهنما: سهم دختران در برگزاری هیئت شهری چیست؟ چه وظیفه‌ای و چه مسئولیتی در اجرای هیئت شهری دارند؟
ج: در هیئت شهری ما دو رویکرد در بخش خواهران داریم؛ یک رویکرد مربوط می‌شود به اجرای حداقل دو مناسبت در حوزه خواهران که آن را به‌صورت تفکیکی از برادران مطالبه کرده‌ایم و توقع ما این است که آنجا خانم‌ها بدرخشند؛ یعنی خودشان صفرتا صد یک مراسم را برپا بکنند. تمام دانش‌آموزان شهر را دعوت کنند و یک مراسم تأثیرگذار را در شهرستان خود برگزار نمایند. اولی مراسم جشن روز دختر است و مناسبت دوم برنامه ضریح بی‌نشان است که مربوط می‌شود به شهادت حضرت صدیقه طاهره (س).
رویکرد دوم ما این است عزیزانی که در هیئت‌امنای شهری حضور دارند و جلسات را مطلع می‌شوند باید بیایند و بچه‌هایی که در قرارگاه شهری هستند را فعال کنند. در شیوه‌نامه‌ای که تدوین کردیم پیشنهاد دادیم که مدرسه‌ای که بتواند هیئت‌های خوبی را به نمایش بگذارد به‌عنوان تشویق از آن‌ها دعوت بشود که مراسم‌های هیئت‌های شهری را به عهده بگیرند؛ یعنی با توجه به اینکه در مدرسه‌شان کارهای ویژه‌ای انجام داده‌اند و هیئتشان مورد استقبال قرارگرفته، این‌ها با اعضا و دوستان هیئتشان می‌آیند و خادم‌های افتخاری هیئت شهری می‌شوند. ترجیح ما این است با توجه به سلیقه و هنرهای دختران، بحث فضاسازی‌هایی که در هیئت به کار می‌رود در اختیارشان باشد تا بتوانند محتواهای قابل قبولی ارائه نمایند. حتی بخشی از حوزه برادران را نیز به عهده بگیرند و باسلیقه خودشان فضاسازی را انجام بدهند.
راهنما: در هیئت دانش‌آموزی اجرا و برگزاری با دانش‌آموز است. مربی نقش هدایتگری دارد. سهم مربیان خواهر در برگزاری هیئت‌ها را شما در چه می‌دانید؟
ج: مربیان بیشتر نقش سائق دارد؛ یعنی بچه‌ها را کمک کنند، راهبری‌شان کنند و نباید خودشان مراسم را طوری دست بگیرند که بچه‌ها تماشاچی باشند. مربیان عزیز ما باید سعی کنند به‌صورت انگیزشی در قرارگاه‌ها بچه‌ها را به این ضرورت برسانند که چرا هیئت؟ هیئت چه ویژگی‌ها و آثار و برکاتی دارد؟ یعنی مهم‌ترین وظیفه این‌ها در گام اول این است که بچه‌ها را به سمت اینکه هیئت باید برگزار شود، ببرند. خودش اراده بکند و بااراده و انگیزه خودش به این سمت برود که من می‌خواهم خادم اهل‌بیت (ع) باشم و می‌خواهم در هیئت از ظرفیت مبارک هیئت استفاده کنم و شور و شعور را با همدیگر تلفیق کنم؛ اما نکته مهم دیگری که به نظر ما می‌رسد که حتماً باید مربی‌ها به آن توجه داشته باشند این است که واقعاً بچه‌های ما بدانند که در هیئت فقط قرار نیست که سینه‌ای بزنند و مباحثی را بشنوند و بروند. بحث سکولار نبودن هیئت را، باید به آن توجه دهند که بچه‌ها باید با تمام وجودشان سعی کنند که اصل «رُحَماءُ بَینَهُمْ» در هیئت تجلی پیدا کند، بچه‌ها با یک محبت و هم‌افزایی سعی کنند با یکدیگر پیوند برقرار کنند. مخصوصاً در شرایط فعلی در میانه جنگ اقتصادی و جنگ فرهنگی که وجود دارد، دست‌به‌دست هم دهند و هم‌افزایی کنند تا مشکلات را کنار بزنند. این مربی است که می‌تواند به بچه‌ها این راهنمایی‌ها را بکند که در کنار هم بودن آنان باید منشأ خیر باشد. باید بتوانند لوازمی را برای دوستان خود فراهم نمایند و همراهی‌هایی را انجام بدهند و غمی را از بین ببرند.
راهنما: در برگزاری هیئت انصار المهدی چه تهدیدهایی وجود دارد، اساساً آسیب‌های هیئت‌های دخترانه چیست؟
ج: یکی از تهدیدهای مهم، استفاده از مبلّغان یا اساتیدی است که مخاطب‌شناس نبودند و مباحثی را مطرح کردند که یا برای بچه‌ها مناسب نبوده، یا آن‌قدر سطح آن پایین بود که حوصله بچه‌ها را سر برد. انتخاب یک استاد و مبلّغی که مخاطب‌شناس باشد و بتواند ارتباط بگیرد با حوزه نوجوان خیلی مهم است. مربی باید به این توجه خوبی داشته باشد. مخصوصاً در فضای کنونی هرکس نمی‌تواند این کار را انجام بدهد. در موضع دین تا طرف می‌آید حرف بزند چه‌بسا بی‌حرمتی اتفاق می‌افتد به ساحت دین؛ به‌ویژه در هیئت‌های مدرسه‌ای که تنوع بچه‌ها خیلی زیاد است.
اما مهم‌تر آن‌که در بخش برگزاری اعیاد و شادی‌ها ما تهدیدات جدی داریم؛ یعنی بچه‌ها به‌شدت مراسم را به سمت جُنگ‌های فکاهی می‌برند و جلسه اهل‌بیت (ع) تحت‌الشعاع کف و سوت و مواردی می‌شود که در شأن این مجالس نیست. به اسم اینکه حالا شاد است، کیک تولد می‌گیرند و گاهی وقت‌ها در هیئت‌هایشان از آقایانی استفاده می‌کنند که متأسفانه نمی‌توانند حریم‌ها را حفظ کنند. به‌وضوح دیده‌ام که این آقایان باعث شدند که مجلس کلاً به سمت و سویی رفته که جلسه را تحت‌الشعاع قرار داده است؛ بنابراین در بحث حریم‌ها حتی‌المقدور باید سعی کنند که آقایان در مراسم‌های دخترانه حضور نداشته باشند، به‌ویژه در مدارس. نظارت داشته باشند روی اشعار و مداحی‌هایی که بچه‌ها پخش می‌کنند. بعضاً ما دیده‌ایم مداحی‌هایی را پخش می‌کنند که صد درصد محتوای آن مردانه است؛ یعنی بچه‌ها را سوق می‌دهد به سمت رفتارهایی که اصلاً مناسب دخترخانم‌ها نیست.