گام اول: مهارت شناسایی
حجت الاسلام نوری
اشاره: برای برقراری ارتباط و تشکیل خیمه معرفتی موفق باید در گام اول، راه ورود دانش آموزان زبده به خیمه هموار گردد. اما چگونه می توان دانش آموز زبده را شناسایی کرد؟ شاخصه های دانش آموز زبده کدام است؟ کجا باید به دنبال دانش آموز زبده گشت؟ و … پاسخ به این سوالات از اهداف این مقاله است.
مقدمه: برای یک عضو انجمن اسلامی چه دانش آموز و چه مربی بایدهایی در چهار حوزه اصلی مورد لحاظ می باشد.
۱. حوزه فکر و اندیشه عضو انجمن اسلامی باید در این حوزه از طریق مطالعه و اندیشه ورزی خویش به یک نظم فکری دست یابد، که از آن به منظومه فکری نام می بریم.
یعنی دانش آموز و مربی هر کدام به اندازه ظرفیت فکری و روحی باید به سطحی از نظم فکری دست پیدا کرده باشد، تا بتواند براساس آن، تفکر صحیح و تحلیل های درستی را ارایه دهد و به عبارتی دیگر، از طریق نسبت های حاصل شده بتواند گرایش های فکری دقیقی پیدا کند.
۲. حوزه اخلاق و معنویت قید اسلامی بودن تشکیلات، این الزام را برای عضو آن ایجاد کرده است که در جنبه اخلاق و رفتار شایسته اسلامی و انس با معنویت در سطح مطلوبی قرار داشته و به تعبیری دارای یک منظومه تربیتی باشد.
٣. حوزه فنون و مهارت در کنار دو حوزه قبلی، برای حرکت خود و تشکیلات لازم داریم که مجموعه ای از فنون و مهارت های لازم را برای فعالیت های اجتماعی و تشکیلاتی فرا گیریم، تا کارایی عضو انجمن در مجموعه، از کیفیت بالاتری برخوردار شود. ۴٫ حوزه معرفت تشکیلات شاید دانش آموزان و مربیان فراوانی یافت شوند که در سه حوزه قبلی از توانمندی های خوبی برخوردار باشند، اما اگر آشنا به وظایف، رسالت ها، برنامه ها و روند اجرایی اتحادیه انجمن های اسلامی دانش آموزان نباشند، نه تنها مفید نخواهند بود، بلکه در بعضی از موارد باعث خلل نیز خواهند شد. در حوزه سوم از حوزه های چهارگانه، مجموعه ای از فنون و مهارت هایی مانند مهارت شناسایی، جذب، ارتباط گیری، راهبری و نقش آفرینی، برنامه ریزی و ارزیابی، سخنرانی، اردوداری و… قابل لحاظ می باشد، که بخشی از آن ها مورد نیاز هم دانش آموزان وهم مربیان بوده و بخشی ویژه مربیان خیمه معرفت می باشد. آنچه موضوع این بحث خواهد بود، اولین مهارت از مجموعه مهارت های حوزه فنون، یعنی “مهارت شناسایی”است.
نکته اول:
دانش آموز مسوول انجمن مدرسه و مربی خیمه معرفت به عنوان یکی از کانال های ورود عضو جدید به داخل مجموعه تشکیلات، بعضا هیچ گونه آشنایی با شاخصه های عضو مطلوب ندارند و در جایی که ما آشنایی داریم و می دانیم چه کسی را باید جذب کنیم، متأسفانه توان جذب را نداریم؛ و در صورتی که مربی و دانش آموز عضو مطلوب را بشناسند و جذب کنند، قدرت ارتباط صحیح و مستمر را ندارند و در مجموع ، تمامی زحمات شناسایی و جذب را نیز از بین می برند. لذا نیازمندی به فراگیری سه مهارت اساسی و پایه، اهمیت فراوانی پیدا می کند.
نکته دوم:
با مشخص شدن اهمیت مهارت های پایه، این نکته شایان ذکر است که مهارت شناسایی از جایگاه بالاتری نسبت به دو مهارت دیگر برخوردار می باشد؛ چرا که یک شناسایی ناصحیح می تواند یک جمع خیمه و آینده یک جمع دانش آموزی را دچار آسیب کند و مربی را با مشکلات عدیده تربیتی و اجتماعی رو به رو سازد. لذا لازم است که مربیان محترم دقت و جدیت بالایی در مرحله شناسایی نشان دهند. اما سؤالی که این جا مطرح می شود، این است که چه کسی باید شناسایی شود؟ بنا به رسالت اتحادیه انجمن های دانش آموزان و با توجه به کارکرد خیمه معرفت، باید دانش آموز زبده شناسایی و جذب گردد، که در بین تعاریف متعددی که از زبده می شود، ما به تعریف مقام معظم رهبری در این امر بسنده می کنیم: “بهترین، مخلص ترین، پاک ترین، خوش فکرترین و با سلیقه ترین اشخاص در محیط دانش آموزی (جمع بهترینها).(افق های آرمانی ۲، ص ۸۲)
این شناسایی و جذب با سه هدف ذیل انجام می پذیرد:
۱. پرچمداری شایسته از آرمان های امام راحل (ره) ، اهداف نظام و انقلاب اسلامی ایران عزیز در کل جهان (بند اول چشم انداز) ؛
۲.ایجاد حلقه های ارتباطی برای انتقال پیامهای ناب انقلاب، امام راحل و شهدای دانش آموز و رهبر فرزانه به تمامی نوجوانان ایران و جهان (بند هفتم چشم انداز)
٣. تربیت و پرورش کارگزاران آرمانشهر مهدوی و شهروندان شایسته عضو ظهور (بند دهم چشم انداز)
شناسایی زبده
با تبیین بایدهای عضو انجمن اسلامی و تعریف ارایه شده از زبده در مباحث قبلی، ارایه جدولی که بتواند محورها و شاخصه های زبده را در هر یک از حوزه ها معرفی نماید، ضروری به نظر می رسد، تا ضمن پرهیز از کلی گویی، یک وحدت رویه از نحوه شناسایی زبده در بین مربیان خیمه های معرفت ایجاد گردد. البته نکته دقیقی که باید به آن اشاره نمود، این است که زبده بودن یک امر نسبی است و زبده در روند تربیتی به کامل ترین مرتبه خود می رسد، لذا شاخصه های ذکر شده در هر یک از محورها و حوزه ها می تواند به میزان و درصد مشخصی در دانش آموز موجود باشد و یا این که بعضی از خصوصیات در ابتدای امر الزامی باشد و بقیه شاخصه ها را در روند تربیتی خیمه ایجاد و تکمیل نمود.
بسترهای زبده شناسی
از دیگر نکات مهم در امر زبده شناسی، توجه به سیستم های شناسایی زبده می باشد، که به علت محدود دانستن بسترهای شناسایی، این امر از کیفیت کم تری برخوردار شده است ؛ چرا که بسترهای متنوع و مناسب برای زبده شناسی در ارتقای کمی و کیفی شناسایی تأثیر بسزایی خواهد داشت . ما در این مجال فقط به ذکر چند بستر زبده شناسی بسنده می کنیم:
۱. فضای عمومی آموزش و پرورش (جشنواره های علمی و هنری و ورزشی ، مسابقات، اردوها ، کانون نخبگان و…)؛
۲٫ فضای عمومی مدرسه (کلاس ها، رشته ها، گروه ها و…)؛ ۳ انجمن اسلامی مدرسه و دفتر اتحادیه (زمان طرح انسجام، اردوها، برگزاری نمایشگاه و…)؛
۴٫ معاونت تربیتی مدرسه؛
۵٫ هیأت انصارالمهدی (عج)؛
۶٫ حلقه های انس و معرفت (پاتوق های فکری)
۷. مساجد و پایگاه های فرهنگی؛
۸. نشریات و رسانه های محلی و استانی.
مشکلات و آسیب های زبده شناسی
اشتباه در مسیر زبده شناسی و ورود غیر زبده به داخل انجمن و خیمه. مهارت شناسایی به عنوان اولین نقطه آغاز برای ورود دانش آموز به انجمن بسیار پر اهمیت است؛ چرا که سلامت جمه و مجموعه انجمن به شناسایی دقیق شما بستگی دارد و یک سیب کرم خورده در جعبه میوه، تمامی آن ها را لکه دار خواهد کرد رهبر حکیم انقلاب در دیدار با اعضای انجمن اسلامی فرمودند: نباید انجمن اسلامی اجازه دهد که کسانی که با اتکا به نام انجمن و با جا زدن خود در میان افراد انجمن و با کبر، نخوت، غرور و بی اعتنایی و تحکمی که نسبت به دانش آموزان و دیگران می کنند نوعی دودستگی، شکاف و دودلی به وجود بیاورند. (افق های آرمانی ۲، ص۸۹)
البته در این مواقع مربی باید با تدبیر و سعه صدر فراوان، فرد را به دیگر بخش های اتحادیه سوق داده ، با نظارت و دقت نسبت به تربیت و اصلاح دانش آموز اقدام نماید؛ چرا که وجود بعضی از افراد باعث خلل در حرکت خیمه و زبده پروری خواهد بود.
۲. ایجاد نگاه کمیت گرا در رقابت کاذب برای جذب
از بزرگ ترین آفاتی که خیمه را به تعطیلی خواهد کشاند، نگاه رقابتی مربی در جذب نسبت به دیگر خیمه های دفتر اتحادیه است. فراموش نشود که رسالت خیمه، زبده پروری است و این امر یک کار تربیتی و کاملا کیفیت گرا می باشد. از این رو، زیاد بودن اعضا دیگر خیمه ها باعث شناسایی و جذب زیادی دانش آموزان نگردد. ضمن این که نباید فراموش کرد که: «کم من فئه قلیله غلبت فئه کثیره»
۳٫ ایجاد روحیه انزوا طلبی و گوشه گیری در بین بچه های انجمن برای توضیح این مطلب، بهتر است سفارش حکیمانه رهبر عزیزمان را ذکر کنیم که بستن کامل موضوع است. «نباید وضع به گونه ای باشد که مجموعه انجمن های اسلامی منزوی شوند.
کار روی خواص و گزینش خواص نباید به این معنا تلقی شود که مجموعه شما در مدارس از دیگران منعزل و منزوی هستند و در گوشه ای، خودشان را بهترین ها می دانند. شما حوزه کاری خود را طوری ایجاد کنید که نگاه عمومی داشته باشید؛ اگر چه نگاه عمومی به هیچ وجه به معنای این نخواهد بود که اگر در دبیرستان ده، پانزده عضو شایسته نازنین علاقه مندی پیدا کردید، آن ها را به شکل ویژه عضویت ندهید» (افق های آرمانی ۲، ص ۹۹)
- عدم همکاری مسوولان و متولیان امر
در استفاده از بسترهای شناسایی، بعض افرادی باعث خلل در امر زبده شناسی می شوند و به دلایل شخصی مانع از فعالیت شما می گردند. در این مواقع، با رعایت احترام و انجام وظیفه نسبت به شخص و جایگاه، به سراغ دیگر بسترهای مناسب رفته، رسالت خود را به انجام رسانید.
۵٫ افتادن به دام مرید و مراد بازی (دوستی های افراطی) بعضا مشاهده می شود که مربی به جهت نیازهای عاطفی و روحی و علاقه مندی های ایجاد شده نسبت به یک فرد، ناخواسته به دام مرید و مراد بازی افتاده، به جای این که دانش آموز را با خدای خود مرتبط سازد، در خود متوقف ساخته و عایقی برای رشد دینی و تربیتی فرد شده است.
عدم دقت در مراحل شناسایی و جذب و مسلط نبودن به مبانی و روش های تربیت دینی و اخلاق اسلامی، باعث بروز این مشکل خواهد شد که متأسفانه آسیب های فراوانی به مجموعه های فرهنگی از این ناحیه وارد شده است. از این رو، می طلبد که مربی عزیز ما ضمن دقت و توجه فراوان به امر جذب، با مطالعه و تحقیق، مسلط بر روش های تربیت دینی باشد، تا از افتادن به این مشکل رهایی یابد.