شفیعه‌ی روز جزا
علی اصغر ظهیری
شناسنامه‌ی حضرت معصومه(سلام‌الله‌علیها)
کریمه‌ی اهل بیت، حضرت معصومه (س) در اول ماه ذى القعده سال ۱۷۳ قمری در مدینه چشم به جهان گشود و در سن ۲۸ سالگى در روز ۱۰ یا ۱۲ ربیع الثانى سال ۲۰۱ قمری در شهر مقدس قم به ریاض جنت پر کشید. (۱) القاب شریف آن حضرت؛ معصومه، کریمه‌ی اهل بیت، ستى و فاطمه‌ی کبرى است. پدر بزرگوارش حضرت امام موسى بن جعفر (ع) و مادر آن حضرت، «نجمه» است. (۲)
نجمه خاتون، مادر بزرگوار امام رضا (ع) و حضرت معصومه (س) است، از زنان برجسته‌ی زمان خود بود و در عقل، دین، حیا، جمال ظاهرى و باطنى نظیر نداشت. «حمیده»، مادر امام هفتم (ع) همیشه از نجمه یاد مىکرد و از روزى که او را به خانه برد، مورد احترام قرار داد و هرگز پیش او نمىنشست، مگر براى تعظیم و احترام او.
حضرت معصومه (س) در روایات
- امام صادق (ع) فرمودند:
«براى خدا حرمى است و آن مکه است، و براى رسول خدا(ص) حرمى است و آن مدینه است، و براى امیرمؤمنان(ع) حرمى است و آن کوفه است، و براى ما حرمى است و آن قم است؛ به زودى زنى از فرزندان من در آن‌جا دفن مىشود که نامش «فاطمه» است؛ هر کس او را زیارت کند، بهشت بر او واجب خواهد شد».(۵)
- مرحوم محدث قمى نقل کرده است که امام رضا (ع) به «سعد اشترى قمى» فرمودند:
اى سعد! نزد شما قبرى از ما هست. سعد گفت: قبر فاطمه دختر امام موسى بن جعفر (ع) را مىفرمایید؟ فرمودند: آرى. هر کس او را زیارت کند و حق او را بشناسد، بهشت براى اوست. (۶)
- حضرت امام صادق (ع) فرمودند:
«قم، کوفه‌ی کوچک ما است. براى بهشت هشت در است که سه در آن به سوى قم است. زنى در قم وفات مىکند که از اولاد من است و نامش فاطمه دختر موسى بن جعفر (ع) است. در روز قیامت با شفاعت او تمام شیعیان من وارد بهشت مىشوند.» (۷)
- امام جواد (ع) فرمودند:
«من زار قبر عمّتى بقم فله الجنه» (۸)؛ کسى که قبر عمهام را در قم زیارت کند، سزاوار بهشت است.
- امام رضا (ع) فرمودند: «من زارها عارفاً بحقّها فله الجنه» (۹)
کسى که [فاطمه‌ی معصومه را] زیارت کند، در حالى که عارف به حق او باشد، پاداشش بهشت است.
آینه‌ی حضرت زهرا (س)
شیخ عبدالله موسیانى که از شاگردان آیت الله العظمى مرعشى نجفى بود، نقل کرده است که: حضرت آیت الله مرعشى نجفى (ره) به طلاب مىفرمود: «علت آمدن من به قم این بود که پدرم آقا سید محمود مرعشى که از زهاد و عباد معروف زمان خود بود، چهل شب در حرم امیرمؤمنان (ع) بیتوته کرد، تا آن حضرت را ببیند. شبى در حال مکاشفه امیرمؤمنان (ع) را دیده بود که به ایشان فرمودند: سید محمود! چه مىخواهى؟ عرض کرد: مىخواهم بدانم قبر فاطمه‌ی زهرا (س) کجاست؟ حضرت فرموده بودند: من نمىتوانم برخلاف وصیت آن حضرت، قبر را معلوم کنم. عرض کرد: پس من اگر بخواهم آن حضرت را زیارت کنم، چه کنم؟ امیرمؤمنان (ع) فرمودند: خداوند، جلال و جبروت حضرت زهرا (س) را به فاطمه‌ی معصومه (س) عنایت فرموده است. هر کس بخواهد ثواب زیارت حضرت فاطمه را درک کند، به زیارت حضرت معصومه (س) برود. من به همین علت به قم آمدم، ماندگار شدم و الآن شصتسال است که هر روز من اول زائر حضرتم.» (۱۰)
کرامات حضرت معصومه (س)
یکى از برترین فضایل و کمالات اهل بیت (س) اداى حاجات و برآورده کردن خواستههاى نیازمندان است. از نظر شیعه، فرقى میان حیات و موت اهل بیت (علیهم السلام) نیست و آن بزرگواران در هر حال ناظرند و حاجات حاجتمندان را بر مىآورند.
کرامات آن حضرت اعم از شفاى بیماران و شفاى روشن‌دلان و ناشنوایان و… بسیار است. در این قسمت به یک نمونه اشاره مىکنیم.
- شفاى معجزهآسا
یکى از خدام حرم حضرت معصومه (س) به نام «میرزا اسدالله»، بیمار و انگشتان پایش سیاه شده بود. جراحان اتفاق نظر داشتند که باید پاى او قطع شود تا مرض به قسمت‌هاى بالاتر سرایت نکند. قرار شد فرداى آن روز به بیمارستان رفته، پایش را قطع کنند. میرزا اسدالله گفته بود: حالا که چنین است، امشب مرا به حرم مطهر دختر موسى بن جعفر(س) ببرید. او را به حرم بردند. شب هنگام، خدام حرم در را بستند و او پاى ضریح مانده و به درگاه دختر موسى بن جعفر(س) پناه آورده بود. نزدیک اذان صبح خادمان حرم صداى میرزا را مىشنوند که فریاد مىزند: در را باز کنید؛ حضرت مرا شفا داده است. در را باز کردند، دیدند او خوشحال و خندان اشک شوق مىریزد و ماجراى شفاى خود را این گونه بیان مىکند:
خانم مجللهاى را دیدم که به نزد من آمد و گفت: تو را چه شده است؟ عرض کردم: درد پایم مرا عاجز کرده است؛ از خداوند شفاى دردم را مىخواهم. آن بانوى بزرگ گوشه‌ی مقنعه‌ی خود را چند دفعه به روى پاى من کشید و فرمود: تو را شفا دادیم. عرض کردم: شما کیستید؟ فرمود: مرا نمىشناسى و حال آن که نوکرى مرا مىکنى؟ من فاطمه، دختر موسى بن جعفر هستم. میرزا اسدالله مىگوید: وقتى به حالت عادى برگشتم، مقدارى پنبه در آن‌جا دیدم؛ آن را برداشته، به هر مریضى که ذرهاى از آن را مىدادم و او به جاى درد مىکشید، شفا پیدا مىکرد. وى مىگوید: آن مقدار پنبه در خانه‌ی ما بود تا وقتى که سیلابى آمد و خانه‌ی ما را خراب کرد و آن پنبه از بین رفت و دیگر پیدا نشد. (۱۱)
چگونگى وفات فاطمه‌ی معصومه (س)
در سال ۲۰۱ قمری، یک سال پس از سفر تبعید گونه ی امام رضا (ع) به شهر «مرو»، حضرت معصومه (س) همراه عدهاى از برادران خود براى دیدار و تجدید عهد با امام زمان خویش به سوى دیار غربت راهى شدند.
وقتى به شهر «ساوه» رسیدند، عدهاى از مخالفان اهل بیت (علیهم السلام) با مأموران حکومتى همراه شده، آنان را مورد هجوم قرار دادند. در این هجوم کینه توزانه، عدهاى از همراهان حضرت معصومه(س) به شهادت رسیدند. در شهر ساوه بود که حضرت بیمار شدند؛ فرمودند: مرا به قم ببرید؛ چرا که از پدرم شنیدم «شهر قم مرکز شیعیان ماست.» آنگاه حضرت را به طرف قم حرکت دادند. مردم قم که از این خبر مسرت‌بخش بسیار خرسند شده بودند، به استقبال حضرت آمدند. در حالى که «موسى بن خزرج» بزرگ خاندان «اشعرى» زمام شتر آن مکرمه را مىکشید، در میان شور و احساسات مردم وارد آن شهر شدند و در منزل موسى بن خزرج که امروزه به محله‌ی میدان میر – جنب خیابان ۴۵ مترى عمار یاسر – معروف است، اجلال نزول نمودند. (۱۳)
آن بانوى بزرگ، هفده روز در شهر ولایت و امامت به سر برد و آخرین روزهاى زندگى خود را به عبادت، مناجات و راز و نیاز پرداخت و سرانجام از دنیا رفت. درباره‌ی بیمارى و مرگ زودرس آن بزرگوار گفته شده است که زنى در شهر ساوه ایشان را مسموم نمود.(۱۴) این مطلب با توجه به درگیرى دشمنان و کینه توزان در هنگام ورود به شهر ساوه، بعید نیست.
مراسم تشییع
پس از وفات آن حضرت و اجراى مراسم غسل و کفن، ایشان را به سوى قبرستان «بابلان» تشییع کردند. هنگام دفن پیکر پاک و مطهر آن حضرت، دو سوار توجه همه را به خود جلب کردند. آن دو سوار به طرف جمعیت آمدند و بر بدن مبارک حضرت نماز گزاردند و آن را دفن نمودند. یکى از بزرگان مىفرمود: هیچ بعید نیست که این دو بزرگوار، امامان معصومى باشند که براى این امر مهم به
قم آمدند.(۱۵)
پس از پایان مراسم دفن، موسى بن خزرج سایبانى از حصیر و بوریا بر قبر شریف آن بزرگوار برافراشت. این سایبان برقرار بود تا زمانى که حضرت زینب دختر امام جواد وارد قم شد و قبهاى آجرى بر آن بنا کرد. (۱۶)
پی‌نوشت:
- فروغى از کوثر، ص۳۲٫
- دلائل الامامه، ص۳۰۹٫
- همسران با فضیلت، گذرى به زندگانى مادران چهارده معصوم (ع)، ص۷۵٫
- عیون اخبار الرضا (ع)، ج۱، ص۱۴٫
- بحارالانوار، ج۱۰۲، ص۲۶۵٫
- منتهى الامال، ج۲، ص۲۷۰٫
- جامع احادیث الشیعه، ج ۱۲، ص ۶۱۷٫
- بحارالانوار، ج۱۰۲، ص۲۶۵٫
- همان.
- فروغى از کوثر، زندگانى حضرت معصومه(س)، ص۸۷٫
- انوار المشعشعین، حاج شیخ محمد على قمى، ص۲۱۶؛ به نقل از فروغى از کوثر.
- فوائد الرضویه، ص۳۷۹؛ به نقل از همان. در حاشیه ی اسفار نیز به این نکته تصریح شده است.
- تاریخ قدیم قم، ص۲۱۳٫
- وسیله المعصومیه، میرزا ابوطالب بیوک، ص۶۸؛ قیام سادات علوى، على اکبر تشید، ص۱۶۸٫
- حضرت آیت الله فاضل لنکرانى.
- سفینه البحار، ج۲، ص۳۷۶٫