حیاء، در آینه خطبۀ فدکیه – در کلام حضرت آیت الله کریمی جهرمی
در کلام حضرت آیت الله کریمی جهرمی
حیا
حیاء، در آینه خطبۀ فدکیه
در کلام حضرت آیت الله کریمی جهرمی
خطبه فدکیه سرشار از رمز و رازهایی در مسیر زیست مؤمنانه است. رازهایی که از ساعاتی قبل از ایراد خطبه فدکیه شروع می‌شود و تا پایان خطبه فدکیه در کلام و حالات دخت گرامی رسول خدا ادامه می‌یابد. انسان جویای معرفت با نگاهی تربیت‌محور در‌می‌یابد، خطبه فدکیه ظرفیت الگوگیری از سیره و رفتار حضرت زهرا (سلام الله علیها)، با موضوع حیاء و زیست مؤمنانه زن مسلمان شیعی را دارد. برای پرداختن به موضوع حیاء فاطمی، سؤالاتی را با استفاده از بیانات حضرت آیت‌الله کریمی جهرمی پاسخ می‌دهیم.
آیا حضرت زهرا (سلام الله علیها) با جامۀ بلند وارد مسجد شدند؟
یکی از نکاتی که باید در مقدمۀ خطبۀ فدک بحث شود، توصیفی است که از وضعیت ورود حضرت فاطمۀ زهرا به مسجد روایت شده است. باید دید مقصود از «تَطَأُ ذِیلَهَا» چیست؟ و چرا جامه‌شان این اندازه بلند بوده که زیر پای مبارکشان برود و نتوانند درست به راه رفتن خود ادامه بدهند؟ از یک جهت ممکن است به ذهن بیاید که زیاد بلند بودن لباس مطلوب نیست؛ چون گاهی تکبرآفرین است و لذا در نظر اسلام اگر مذمت نشده باشد که شده، اقلاًّ مطلوب نیست و علاوه بر این‌ها نوعی از اسراف به شمار می‌رود؛ چرا که بههرحال، از بین می‌رود. آیا ممکن است زهرای طاهره که مقید به عدماسراف و امثال آن بودند، جامه‌شان اینقدر بلند باشد که به خاک کشیده شود؟ اینجاست که باید این حرکت ایشان رمزگشایی شود.
- آنچه مسلم است، این رفتار حضرت زهرا رازورمزی الهی، معنوی و اخلاقی دارد و آشکارترین وجهی که می‌توان برداشت نمود، رعایت امر حجاب است؛ چیزی که از منظر اسلام بسیار اهمیت دارد و ایشان برای آنکه تمام بدن را از نگاه نامحرمان بپوشانند، چنین پوششی را انتخاب نمودند؛ تا مطمئن باشند که حتی مثلاً پشت پایشان هم در هنگام حرکت آشکار نمی‌شود. این یک هدف بسیار مقدس، الهی و آسمانی است. زمانی که ما ارزش حجاب را در نظر داشته باشیم و بدانیم که اعتبار زن و صیانت بانوان و حفاظت آنها در گرو ستر، عفاف و پوشیده بودن آن‌هاست.
- احتمال دیگری که وجود دارد، این است که این اتفاق، رمزی از شدت حیای حضرت زهرا باشد. فاطمۀ طاهره (سلام الله علیها) در اوج حیا بودند. حیای انسان حتی در راه رفتنش کاملاً نمود پیدا می‌کند و یک نمودش این است که سر را متوجه پایین می‌کند؛ به اینطرف به آنطرف توجه نمی‌کند، سر را به پایین می‌اندازد و به راه خود ادامه می‌دهد. سر که پایین آمد، طبیعی است که لباس انسان از جلو متمایل به پایین می‌شود، مخصوصاً جامه‌ای که خودش بلند است مثل جامۀ سراسری، حتماً رو به پایین می‌آید و بهطور طبیعی زیر پا قرار خواهد گرفت. از این جهت می‌توان زیر پا رفتن لباس را زاییدۀ حیای بسیار بالای حضرت صدیقۀ طاهره، فاطمۀ زهرا (سلام الله علیها) دانست.
علت همراهی حضرت برای ورود به مسجد توسط خانمهایی محترمه چه بود؟
مطلب دیگر این است که وقتی ایشان بههمراه آن زنان بزرگوار از آل‌هاشم، وارد مسجد شدند، «فَنِیطَتْ دُونَهَا مُلَاءَه؛ برایشان پرده‌ای آویخته شد»؛ خب اینهم از مظاهر حیا و عفت است. اول باید از خود پرسید: «این زنان پاک و بزرگوار از خاندان آل‌هاشم چرا همراه حضرت زهرا آمدند؟ آیا خود حضرت از آنها خواستند؟»
- بعید است! آنچه به ذهن می‌آید این است که این خانم‌های محترمه، چون دانستند که حضرت زهرا بهسوی مجلس ابابکر می‌رود و آنجا جماعتی از مردان هستند، برای احتشام و احترام فاطمه، دختر پیغمبر، داوطلبانه اطراف زهرا را گرفتند و با شدت احترام حضرت زهرا را به مسجد بردند.
- احتمال دوم، عبارت از این است که همه، مخصوصاً این خانم‌های محترمه، می‌دانستند که این برنامه با خطراتی همراه است و این احساس خطر، بجا بود؛ چرا که زمینه‌اش مساعد بود. دیده بودند که عامل حضرت فاطمه را از فدک بیرون کردند، و این واهمه وجود داشت که آن حضرت از طرف اشرار، سُفلگان، بی‌خبران و فریب‌خوردگان، از طرف کسانی که دانسته و ندانسته طرفداری می‌کنند، موردهجمه قرار بگیرند و به محضر ایشان، سوءادبی صورت بگیرد.
چرا و چه کسانی پرده را در مسجد آویختند؟
اما اینکه پرده آویخته شد، سؤال اینجاست: «که چه کسی؟ آیا مسجدی‌ها و مردم برخاستند و پرده را انداختند؟»
- احتمال اول این است که، مسجدی‌ها و مردم برخاستند و پرده را انداختند، چون می‌دانستند که دختر رسول‌الله در اوج اعلای حیا و عفاف است و در مجلس نامحرم آرامش ندارد؟
- اما احتمال قوی‌تری اینکه هاشمیات، آن زنان محترمه، از نزدیکان حضرت زهرا (سلام الله علیها) و علاقه‌مندان و خدمۀ ایشان، خودشان اقدام کردند و پرده‌ای را آویختند تا فاطمۀ زهرا از تمام جهات، آن وضعیتی که خودشان می‌خواهند و آن وضع مطلوب که «ستر» باشد و اصلاً و ابداً در معرض دید نامحرم نباشند، به وجود بیاید و حضرت زهرای مرضیه (سلام الله علیها) شروع به سخن کنند.
گریۀ فاطمۀ زهرا (سلام الله علیها) در مسجد برای چه بود؟
بالاخره فاطمۀ زهرا (سلام الله علیها) نشستند؛ تا نشستند ناگهان از أعماق قلبشان یک نالۀ جانسوز برآوردند. این داغدیده، این پدر ازدستداده، این مظلومه، این مقهوره، این کسی که رعایت حرمتش را نکردند بعد از وفات رسول‌الله، چنان ناله‌ای زد که تمام کسانی که آنجا بودند همه به گریه افتادند و صدای گریه و زاری فضای مجلس را پر کرد؛ لذا حضرت زهرای طاهره ناچار شد که سکوت بکند تا این‌ها آرام بشوند. بعد شروع کردند به سخن و همانطوری که اشاره کردیم، فقط حمد خدا کردند و ثنای پروردگار و صلوات بر رسول‌الله که ناگهان دوباره این مردم شروع به گریه و زاری کردند.
یک بحثی اینجاست راجع به اینکه گریۀ فاطمه اصلاً برای چه بود؟ گریۀ دوم فقط رجوع به مردم دارد که آنهم بحث جداگانه‌ای می‌طلبد، ولی اصل قضیه ناله‌ای بود که از دل فاطمه بلند شد. این برای چه بود؟حیا
- یک احتمال این است که ایشان، چون یاد روزگار گذشته کرد، دوران نورانی پدر بزرگوارش برایش تداعی شد، و این فکر از ذهنشان گذشت که: «این منبر و این محراب مال پدر من بود؟ رسول‌الله سالیانی در این محراب نماز خواند؟ بر این منبر بالا رفت و موعظه کرد.» این صحنه را که مشاهده کرد، نتوانست طاقت بیاورد، اینچنین ناله‌ای را بی‌تابانه از دل برآورد و در فراق پدر عزیزش، پیامبر بزرگوار، این‌طور اظهار تأثر و تأسف و تحسّر کرد.
- احتمال دیگر اینکه یکباره به ذهنشان آمد: «این مردم با من که دختر رسول‌الله بودم چه کردند؟ چقدر ظلم؟ چقدر اجحاف؟ چقدر سوءادب و هتاکی و بی‌حرمتی؟» حیا
- وجه سوم برای نالۀ ایشان، این بود که می‌دیدند احکام خدا تحریف می‌شود و دین خدا چهرهاش مُشوه می‌شود، توجه به واجبات و محرمات الهی از میان جامعه رخت بربسته و خلاصه اینکه زحمات رسول‌الله نادیده گرفته شده است؛ لذا بر این غصّه و بهخاطر اسلام و حمایت از دین، این نالۀ جانسوز را از دل برآوردند.
منبع: شماره ششم نشریه محراب، نشریه امور مساجد استان تهران