حقیقت‌‌های مجازی!
سید مهدی موسوی
اشاره:
یکی از راه‌‌های آگاه شدن از مسائل روز، مراجعه به اینترنت است. با توجه به ورود اطلاعاتی که در اینترنت ممکن است غیر صحیح باشند، باید با دقتی خاص معیارهایی را برای تحلیل اخبار در نظر نگاه داشت. این مقاله به صورت کوتاه به این مسئله می‌پردازد.
اینترنت و تحلیل سیاسی
تردیدی نیست که فعالیت‌های سیاسی، حساسیت‌ها و پیچیدگی‌‌های بی‌شماری دارند که لازمه ورود هر فرد در این عرصه، بهره‌مندی از اطلاعات، خلاقیت‌ها و توانمندی‌های متعدد است. اطلاعات و اخبار صحیح، همواره یک نیاز اساسی و اجتناب ناپذیر برای فعالان سیاسی به حساب می‌آید که نقشی حیاتی در ارتقای دانش و توانایی‌‌های آنان داشته و تأثیری مستقیم در تصمیم گیری آنها خواهد داشت. هر چند عصر کنونی را عصر ارتباطات و اطلاعات می‌دانند؛ اما انتشار انبوهی از اطلاعات که صحت و سقم آنها به درستی مشخص نیست، افراد را برای اتخاذ تصمیمات درست براساس این اطلاعات دچار مشکلاتی مضاعف، می‌نماید. امروز، نقش «اینترنت» در فرآیند خبر رسانی و توسعه ارتباطات بین المللی بسیار مهم و تأثیر گذار است. از استفاده احزاب و گروه‌های سیاسی و خبرگزاری‌های داخلی گرفته تا سرویس‌های جاسوسی و خبرسازی کشور‌های استعمارگر، نمونه‌هایی از این نقش تأثیر گذار است. به خصوص پس از حماسه ۲۲ خرداد ۱۳۸۸ در انتخاب ریاست جمهوری دهم و حوادث پس از آن، نقش این ابزار جدید در تغییر و تحولات داخلی ایران بیشتر خود را نمایان ساخت.
اینترنت، یک کتابخانه گسترده و مجازی با مطالب متنوع و گوناگون است که در همه شبانه روز با هزینه بسیار کم و با سرعت بالا در اختیار استفاده کنندگان قرار دارد. یکی از مهمترین ویژگی‌های اینترنت در عرصه تحلیل و سیاست، سرعت انتقال و در جریان قرار دادن لحظه به لحظه اخبار و اطلاعات جهان و در دسترس بودن برای همه افراد است.
ویژگی دیگر اینترنت این است که چون یک صفحه مجازی و کم هزینه است هر کسی با هر گرایشی می‌تواند با روش ها و سبک‌های مختلف در آن حضور داشته باشد؛ بنابراین نمی‌توان با چشم اعتماد و صحت به محتوایات آن نظاره کرد. پس بر کاربر اینترنتی لازم است که در مسیر جستجوی خود به مستندات و منابع اعتباری اخبار و اطلاعات توجه کند.
بنابراین با توجه به این دو ویژگی اینترنت، (حجم انبوه اطلاعات و همگانی بودن مطالب آن) باید برای ورود و بهره برداری صحیح از اطلاعات آن اصولی را رعایت نمود تا در دام تحریف‌های خود بافته و خبرسازی‌های منافقانه گرفتار نگردیم.
- آگاهی به موضوع
حجم وسیع اطلاعات در اینترنت، موجب سردرگمی و اتلاف وقت کاربر می‌شود. از این رو قبل از ورود به اینترنت، ابتدا باید هدف کلی خود را انتخاب کرده و با درک واضح و متمایز و شناخت جوانب آن و انتخاب کلمات کلیدی و کلیدواژه‌های ورود به بحث به جستجو پرداخت.
- انواع مطالب
از آن رو که که همه اشخاص با همه گرایش ها در صحنه اینترنت حضور دارند باید مطالب و مستندات اینترنتی را در محور‌های کلی تقسیم کرد، تا بدانیم نسبت به موضوع اصلی خود بیشتر چه نوع مستنداتی نیاز داریم. شاید بتوان مطالب و مستندات اینترنتی را به سه دسته تقسیم نمود.
۱ ـ ۲٫ حقایق مسلّم: حقایقی نظیر وقایع تاریخی هستند و چیزهایی که واقعاً اتفاق افتاده اند و رسماً به صورت مستند در آمده اند.
۲ ـ ۲٫ دیتا: این‌ها نیز در واقع زیرمجموعه‌هایی از حقایق مسلّم می‌باشند؛ اما به صورت اطلاعات ارقامی مورد نیاز شما می‌باشند، از قبیل آمارها، اطلاعات مالی، دیتای ارقامی، اطلاعات علمی و امثال آنها.
۳ ـ ۲٫ دیدگاه‌‌ها و نظرات: شاید نتوان از نظر تکنیکی آنها را مستند نامید؛ اما با این وجود در همین رابطه می‌باشند. به عنوان مثال: شاید نیاز داشته باشی که بدانی چند درصد از مردم موافق یک نظر هستند. هر چند که این دیدگاه آنهاست اما خودش مستندی است و نظر آنها را بیان می‌دارد.
بنابراین در جمع آوری اطلاعات برای تحلیل سیاسی باید بدانید کدام یک از این را مستندات نیاز دارید.
- از کجا می‌توان این اطلاعات را پیدا کرد؟
یک تحلیل گر سیاسی باید همچون یک کارآگاه پلیسی به دنبال سرنخ‌هایی باشد. خبرهای مختلف، همه جا ریشه می‌دوانند و می‌توانند مورد اعتماد قرار گیرند. چون اینترنت فضای مجانی یا کم هزینه ای است که هر کسی هر چیز نادرست را که می‌خواهد تعمداً همچون موارد نامشروع، منحرف کننده، شیطنت‌آمیز … می‌تواند وارد آن کند. از این رو باید منشأ درج خبر و منابع و مستندات آن را شناخت تا دچار گمراهی و انحراف نگردید؛ چرا که در تحلیل سیاسی، حجم بالای اطلاعات، شرط کافی نیست، بلکه گاهی حجم بالای اطلاعات غیر ضروری می تواند هزینه زیادی را بر شخص تحلیل گر و جامعه داشته باشد.
بهتر است پس از جمع آوری اطلاعات، چک کنید که آیا اطلاعاتی که کسب نموده‌اید درست است یا غلط. چهار عامل کلیدی برای چک نودن و قابل استفاده نمودن اطلاعات اینترنتی وجود دارد:
- دقّت مطالب؛ ۲٫ صحّت آنها؛ ۳٫ زمان نگارش مطلب و آنلاین سایت؛ ۴٫ قابلیت دسترسی به نویسنده و منابع اصلی مطالب.
برای آن که به سایتی اعتماد کنید، نگاهی عمیق و طولانی به آن بیاندازید و این سؤلات را از خود بپرسید:
۱- آیا این سایت به طور مرتب به روز می‌شود؟
۲- آیا با روش و رویکردی حرفه‌ای اداره می‌شود؟
۳- آیا برنامه اش منطقی است و خوب نوشته شده است؟
۴- آیا هدف سایت و سیر محتوای آن مشخص است؟
۵- آیا دیتا است و اطلاعات مستند را در خود جای داده یا فقط نقطه نظرات مجری آن را نمایش می‌دهد؟
۶- آیا شفاف و واضح با سازماندهی خوب می‌باشد؟
۷- آیا اطلاعات درون آن به معرفی منابع و مأخذ به طور صحیح و واقعی می‌پردازد؟
۸- آیا به وضوح اشاره شده است که مالک سایت کیست؟
۹- آیا ضمانت قانونی و حقوقی برای پاسخگویی آنها وجود دارد؟
۱۰- آدرسی برای تماس گرفتن و یا ایمیل زدن برای پاسخ گویی وجود دارد؟
۱۱- آیا امکان ایجاد ارتباط بین این سایت با سایت‌های معتبر دیگر وجود دارد؟
اگر پاسخ به همه یا برخی از این سؤالات منفی است، به دنبال سایت دیگری باشید تا حداقل اگر نه همه، بلکه به اکثر آنها پاسخ مثبت بدهد.
منابع:
تفکر سریع (جستجوی مدارک و مستندات) نوشته: ریچارد تمپلار، ترجمه: غلامرضا و طا‌ها صالحی معوا، تهران، نشر سنبله و آیین تربیت، چاپ اول، ۱۳۸۴٫
اینترنت و حرفه تاریخ‌نگاری، نوشته: رولاندو مینوتی، ترجمه: حسن فرشتیان، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ اول، زمستان ۱۳۸۱٫