ذره‌بین دستمان بگیریم!
جهاد اصغر و مبارزه با دشمنان بیرونی
مقدمه
طرح بحث پیش‌رو با توجه به عبارت «وَ جَاهِدُوا فِی اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ» در آیه ۷۸ سوره حج، موضوع جهاد اصغر یا همان جهاد با دشمن بیرونی را مورد بررسی قرارمی‌دهد. در این طرح بحث مربی مسئله‌هایی مانند جهاد اصغر چیست و در کجای زندگی معنا پیدا میکند؟ تفاوت جهاد اکبر با جهاد اصغر چیست؟ برای جها اصغر چگونه دشمن‌شناس شویم؟ راه‌های مبارزه با دشمن در جهاد اصغر چیست؟ و … را با دانشآموزان طرح و گفتگو میکند.
ایده شروع
گفتگو با دانشآموزان: مربی در صورت امکان پوستری از شهید چمران را روی تخته می‌چسباند و نظر دانشآموزان را در مورد ایشان یادداشت میکند.
| شخصیت فردی | شخصیت علمی | جهادی | اخلاقی | و … |
مربی در ادامه می‌گوید:
شهید چمران جهادگر ملی و فراملی‌‌ای بود که نه‌فقط در میدان جنگ وظیفه‌اش را می‌شناخت، بلکه خارج از میدان جنگ هم با دشمن مبارزه می‌کرد. او معلم هنرستان لبنان بود و شاگردان زیادی برای جهاد با دشمنان تربیت کرد و در کنار آن از تربیت و مبارزه با نفسش هم غافل نبود. یعنی هم در جهاد اصغر موفق بود هم در جهاد اکبر.
موضوع‌شناسی
می‌دانید تفاوت جهاد اصغر و جهاد اکبر در چیست؟
جهاد اصغر، یعنی مبارزه با دشمن بیرونی و جهاد اکبر، یعنی مبارزه با نفس که همان دشمن درونی‌‌ست. چون این جهاد کار سخت و بزرگی‌‌ست، از این جهت به آن اکبر می‌گویند.
ما چند نفر شبیه شهید چمران می‌شناسیم که جهادگران موفقی بودند؟ (نمونه‌‌هایی را با کمک دانشآموزان مثال بزنید) افراد زیادی در تاریخ هستند که در راه مبارزه با دشمن شهید شده‌اند، مثل شهدای دفاع مقدس یا شهید قاسم سلیمانی که همه او را شهید مقاومت در سطح بین‌المللی می‌دانند یا مانند …
گفتگو با دانشآموزان: چرا افرادی مثل شهید چمران و حاج‌‌قاسم در راه مبارزه با دشمن موفق شدند؟ آنها چطور از قدرت زیاد دشمن‌ها نترسیدند و با شجاعت جنگیدند؟
- نکتۀ کلیدی اینکه آنها در جهاد اصغر، اخلاص داشتند؛ یعنی فقط برای خدا می‌جنگیدند و از هیچ قدرتی جز خدا نمی‌ترسیدند. پس اگر اخلاص نباشد، ما شانس پیروزی در جنگ با دشمن را نداریم؛ چون برای منافع خودمان می‌جنگیم و خدا پشت‌‌وپناهمان نیست.
- نکتۀ مهم دیگر اینکه آنها قبل از جهاد اصغر، حواسشان جمع بود که از پسِ جهاد اکبر بربیایند. حتماً شنیده‌اید که حاج‌‌قاسم می‌گفت: «تا شهید نباشی، شهید نمی‌شوی.» پس اگر نتوانیم نفسمان را شکست بدهیم، در جهاد اصغر هم پایمان می‌لنگد و نمی‌توانیم دشمن را بشناسیم و نابودش کنیم.
جهاد اصغر چقدر اهمیت دارد؟
گفتیم که جهاد اصغر، مبارزه با دشمن بیرونی‌‌ست. حالا یا با اسلحه و تجهیزات جنگی این کار را می‌کنیم، یا با سلاح فکر، اندیشه و فرهنگ. چون الآن، دشمنان خارجی با جنگ نرم و عملیات روانی سراغ ما آمده‌اند و ما هم باید با مبارزۀ نرم به حسابشان برسیم.
به نظرتان در آیات و روایات، به جهاد اصغر چقدر اهمیت داده‌اند؟ اصلاً آیه یا حدیثی در این زمینه شنیده‌اید؟ همان‌طور که می‌دانید، حدود صد آیه در قرآن دربارۀ جهاد با دشمن داریم. روایت‌هایی هم در این زمینه داریم. از نظر قرآن، شیطان، کفار، منافقان، مشرکان و افرادی که دین آدم را نابود می‌کنند، دشمن هستند.
همۀ آدم‌ها از ابتدای خلقت تابه‌‌حال دشمن داشته و مجبور بوده‌اند با آنها مبارزه کنند، مثل هابیل و قابیل. باید حواسمان جمع باشد که سلاح مبارزه با هر دشمنی، متفاوت است.
مسئله‌شناسی
چرا دشمن‌شناسی مهم است؟
چون انسان برای رسیدن به سعادت و کمال، امتحان‌های مختلفی را پشت‌‌سر می‌گذارد و دشمن قسم‌‌خورده‌ای به نام شیطان دارد که همیشه تلاش میکند مانع موفقیت او در امتحان‌ها شود. پس اگر دشمن شناخته نشود، انسان هدف آفرینش خود را گم میکند و گرفتار می‌شود.
گفتگو با دانشآموزان: گاهی دشمن، دوستمان است، یا حتی یکی از بستگانمان. اما این افراد را چطور بشناسیم؟
یک راه شناخت را به شما می‌گویم: اگر کسی ما را به کارهای ناپسند دعوت کند و از ما بخواهد که دست از عقاید و ایمانمان برداریم، دشمن است، حتی اگر از بستگانمان باشد.
مثلاً فرعون، همسر آسیه، دوست آسیه بود یا دشمنش؟ چرا وقتی آسیه به او گفت که دست از عقایدش برنمی‌دارد، او را با میخ به زمین چسباند و شکنجه‌اش کرد؟
چطور با دشمنان جهاد اصغر کنیم؟
۱. دوپینگ ایمانی کنیم!
گفتیم که اگر جهاد اکبر نداشته باشیم و نفسمان را تربیت نکنیم، نمی‌توانیم برای مقابله با دشمن بیرونی آماده شویم. وقتی در جهاد درونی شکست بخوریم، قطعاً در جهاد بیرونی هم شکست می‌خوریم؛ برای اینکه نفسمان رهبری جهاد بیرونی را به عهده گرفته است.[۱]
پس دقت کنید که باید حسابی ایمانمان را تقویت کنیم، اعتقادها و باورهایمان را درست کنیم، مطالعۀ زیادی در مورد اسلام داشته باشیم و فضیلت‌های اخلاقی مثل شجاعت، صبر، استقامت، پرهیزگاری، توکل و یقین را در خودمان افزایش دهیم تا دشمن با شبهه، دروغ، فریب و ترفندهای دیگر، ما را شکست ندهد. همان‌طور که قرآن می‌فرماید: «اگر (برابر آنها) استقامت و پرهیزگارى پیشه کنید، نقشههاى (خائنانۀ) آنها به شما زیانى نمىرساند.»[۲]
۲. ذره‌بین دستمان بگیریم!
شناخت دوست از دشمن کار ساده‌ای نیست، چون دشمنان همیشه تند و خشن، دشمنی‌شان را نشان نمی‌دهند، بلکه گاهی لبخند می‌زنند، وعده‌های وسوسه‌برانگیز می‌دهند، نقش بازی می‌کنند و ما را دچار تردید می‌کنند.
دشمن همیشه زمانی حمله میکند که دستمان خالی‌‌ست. گاهی هم غافل‌‌گیرمان میکند و از پشت خنجر می‌زند.
حضرت علی ۷ می‌فرماید:
«به خدا سوگند من همچون کفتار نیستم که با ضربات آرام و ملایم برابر لانه‌اش به خواب رود، تا صیاد به او رسد و دشمنی که در کمین اوست غافل‌‌گیرش کند (من غافل‌‌گیر نمی‌شوم).[۳] هر آن کس که به خواب رود، دشمن او نخواهد خوابید.»[۴]
پس باید ترفندهای دشمنان را بلد باشیم تا در دامشان نیفتیم.
۳. خودمان را مجهز کنیم!
اگر خودمان را قبل از حملۀ دشمن مجهز به سلاح ایمان، علم، دانش و مهم‌‌تر از همه اتحاد نکنیم، قافیه را باخته‌ایم.
امام علی ۷ توصیه به همراهی با جماعت و پرهیز از تفرقه می‌کنند و می‌فرمایند: «دست خدا با جمعیت است.»[۵] چون اتحاد مسلمان‌ها باعث افزایش قدرت آنها می‌شود و تفرقه و جدایی مسلمانان از یکدیگر، باعث ذلت و خواری آنان برابر دشمن می‌شود.
۴. برعکس عمل کنیم!
انجام جهاد اصغر زمانی ممکن است که بدانیم دشمن از ما چه می‌خواهد و تکلیف ما برابر خواستۀ او چیست. امام خمینی جملۀ جالبی دارد: «برعکس نگاه و خواستۀ دشمن عمل کنید.»
باید تلاش کنیم که دشمن از ما مأیوس شود و به وسیلۀ ما به خواسته‌ها و منافعش نرسد.
۵. دشمنان را رصد کنیم!
دشمنان هیچ‌‌وقت از دشمنی‌شان دست برنمی‌دارند و حتی زمانی که حرکت خصمانه‌ای از آنها نمی‌بینیم، نباید خوش‌بین باشیم که ما را فراموش کرده‌اند. باید همیشه آنها را زیرنظر داشته باشیم و از کوچک‌‌ترین حرکتشان، بی‌تفاوت عبور نکنیم. حضرت علی ۷ می‌فرمایند: «کسی که از دشمن غفلت کند، حیله‌ها و کیدهای دشمن بیدارش خواهد ساخت.»[۶]
ما باید با بصیرت و هوشیاری، خطر حملۀ دشمن را جدی بگیریم.
- فقط از خدا بترسیم!
تعداد افراد و میزان تجهیزات، اگرچه برای پیروزی بر دشمن لازم است، اما کافی نیست. مهم‌ترین مسئله‌ای که باید به آن توجه کنیم این است که خدا را داریم و او همیشه پشت‌‌وپناهمان در میدان مبارزه است. (مربی میتواند داستان قرآنی طالوت و جالوت را تعریف کند.)
خداوند می‌فرماید: «چه بسا گروه اندکى که به توفیق خدا بر گروه بسیارى پیروز شدند، و خدا با صابران است.»[۷]
- غول‌های پوشالی نسازیم!
برای پیروزی در میدان جهاد اصغر، باید قدرت تحلیلمان را بالا ببریم؛ یعنی دشمن را بزرگ‌تر و کوچک‌تر از چیزی که هست، ندانیم. اگر به رسانه‌ها توجه کنید، متوجه می‌شوید که دشمن همیشه تلاش میکند با تبلیغات زیاد، قدرت خودش را بیشتر از آنچه که هست نشان دهد و خود را ابرقدرت و محور جهان معرفی کند. مثلاً نمرود که ادعای خدایی می‌کرد، با یک پشه هلاک شد. (مربی میتواند داستان قرآنی نمرود را تعریف کند.)
با متربی تمرین کن!
معلم جدولی می‌کشد و ابتدا از دانش‌آموز می‌خواهد نوع جهاد را مشخص کند و بعد سؤال‌های جدول را مطرح میکند تا با تحلیل ذهنی، مسئله به‌‌خوبی برای دانش‌آموز حل شود.
| جهاد اصغر یا اکبر؟ | چه وظیفه‌ای داریم؟ | نتیجه چه می‌شود؟ |
| شرکت در راهپیمایی روز قدس
(جهاد اصغر) |
هر سال در کنار سایر مسلمانان با حفظ اتحاد برای دفاع از مظلومیت مردم فلسطین که نماد مقاومت برابر ظالمان هستند، در راهپیمایی شرکت می‌کنیم. | طبق گفتۀ امام خمینی: «روز قدس روزی‌‌ست که ملت‌ها در سایۀ دین اسلام و قرآن از هیچ ابرقدرتی شکست نخواهند خورد و برابر آنها ایستادگی خواهند کرد.» و ایستادگی و هم‌‌بستگی خودمان و سایر مسلمانان را مقابل استکبار جهانی نشان می‌دهیم. |
| جنگ نرم
(جهاد اصغر) |
کسب اطلاعات پیرامون جنگ نرم و راهکارهای مقابله با آن، حفظ نشاط و امیدواری با تکیه بر توانمندی‌های خود. | دشمن در این میدان شکست می‌خورد و ما با ایمان و توکل برای سربلندی اسلام پیشروی می‌کنیم. |
| (جهاد اکبر) | باید توجه جدی به انجامشان داشته باشیم. | انجام واجبات باعث می‌شود که در جهاد اکبر موفق باشیم و آمادگی کافی برای حضور در جهاد اصغر را پیدا کنیم. |