درباره ایرانِ قوی
گفتاری از حجتالاسلام والمسلمین حاجعلیاکبری
گفتاری از حجتالاسلام والمسلمین حاجعلیاکبری، نماینده محترم مقام معظم رهبری در اتحادیه انجمنهای اسلامی، پیرامون آیه سال 1399
وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنْتُمْ لا تُظْلَمُونَ (انفال: 60)؛
«و هرچه در توان داريد از نيرو و اسبهاى آماده، بسيج كنيد تا با اين [تداركات]، دشمن خدا و دشمن خودتان و [دشمنان] ديگرى جز ايشان را كه شما نمىشناسيدشان و خدا آنان را مىشناسد، بترسانيد. و هرچيزى در راه خدا خرج كنيد، پاداشش به شما بازگردانده مىشود و بر شما ستم نخواهد رفت».
شناخت اجمالی سوره انفال
فضای سوره انفال، فضای جامعهپردازی در مسیر تمدن اسلامی است. سوره، مدنی است و حال و هوای اینگونه دارد. در این سوره، چند مسئله در بحث درگیری با دشمنانِ شناخته و ناشناخته، و درباره جنگ بدر و مواجهه با کفار و منافقین بیان شده است؛ در همان روزهایی که مدینةالنبی ساخته میشد و شکل میگرفت. آیات عجیبی در این سوره هست که صدرنشینش، این آیه است: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَجِيبُوا لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُمْ لِمَا يُحْيِيكُمْ (انفال: 24)؛ «ای كسانى كه ايمان آوردهايد، چون خدا و پيامبر، شما را به چيزى فراخواندند كه به شما حيات مىبخشد، آنان را اجابت كنيد».
مسائل اقتصادی آن زمان و مسئله ثروتهای عمومی (انفال) بهصورت جدی در این سوره مطرح شده است. سوره با همین کلمه شروع، و با همین اسم نامیده شده است. سرزمینها فتح شده و غنایم از راه رسیده بود؛ اما تکلیف این غنایم و زمینها و ثروتها چیست؟ پایان سوره هم بحث جهاد و نصرت است. متن سوره هم مشحون از مطالب عالی است و ازجمله آیه خمس در این سوره مبارکه است: وَاعْلَمُوا أَنَّمَا غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ… (انفال: 41)؛ و بدانيد كه هرچيزى را به غنيمت گرفتيد، يكپنجم آن براى خداست…».
لزوم حرکت برای ساختنِ ایران قوی
قبل از آیه شصت، خدای متعال با پیامبر در مورد نحوه مواجهه با دشمن سخن میگوید که مکرر در این سوره مطرح شده است؛ قبل و بعد این آیه، بحثِ درگیری و مجاهدت است و گفتگوی خدا هم با پیامبر است؛ اما خدای متعال دراین آیه یکباره لحن و فضا را عوض میکندو خطاب، عمومی و همیشگی میشود و هرکسی به خدای متعال، در هر زمان و جماعت ایمان آورده است، یکدفعه مخاطب میشود که «وَأَعِدُّوا…»؛ شما دشمن دارید و دشمنان شما وسط صحنه هستند و دست از سر شما برنخواهند داشت. حتی در ظهور حضرت صاحبالزمان(ع) هم درگیریها جدیتر میشود و چارهای نیست جز آنکه به اوج قوّت برسید. دستور داده میشود که برای این رویارویی هرچه را لازم است، فراهم آورید. اگر دست کفار به شما برسد و بر شما مسلط شوند، دنیا و آخرت شما را بر باد میدهند و شما را منکوب و ذلیل میکنند. تنها راهی که در برابر آنان دارید، این است که قوی شوید. پس در کلمه «أَعِدُّوا»، خطاب کاملاً عام و فراگیر و همیشگی شده و به تکتک مؤمنان تعلق گرفته است؛ از نوجوانی که تازه هویت دینی خود را کشف کرده، شروع میشود و همه را در بر میگیرد. از همان زمان که این بچهها جشن تکلیفشان را برگزار میکنند، این خطاب، یقه یکایک آنها را میگیرد و برایشان وظیفه تعریف میشود که باید در جریان قویسازی جبهه حق در برابر دشمن، فعال باشند.
این إعداد تا کجا ادامه پیدا میکند؟ مرز ندارد و میگوید: «مَا اسْتَطَعْتُمْ»؛ یعنی باید همه ظرفیتهای خود را تاحد ممکن بسیج کنید.
حد و مرز قوی شدن
دو کلیدواژه «مِنْ قُوَّةٍ» و «مِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ» اینجا مطرح میشود. کلمه «قوه» اینجا بسیار رها و آزاد گذاشته شده؛ بنابراین هر چیزی که بتواند توان جامعه ایمانی را در برابر جبهه کفر افزایش دهد، ذیل این کلمه قرار میگیرد. در قدیمیترین تفاسیر، این برداشت وجود دارد و در جمعبندی قرآنی رهبر عزیزمان ذیل همین آیه، این بسط مفهومی دیده شده است. از قبل و بعد آیه، احساس میشود صحبت در مورد مسائل نظامی است؛ اما توسعه مفهومی دارد و در روایات هم به همین موضوع اشاره شده است؛ مثلاً گاهی نیاز میشود برای اینکه در برابر جریان کفر، قوی جلوه کنید، محاسن خود را رنگ و خضاب کنید؛ حتی این مورد نیز در روایت آمده است؛ از این حداقل شروع میشود و تا بینهایت ادامه پیدا میکند. در کلمات رهبر عزیزمان، این موارد بهزیبایی مطرح شده و بسط مفهومی ملاحظه میشود و از قوّت سازمانی، علمی و تخصصی، تحقیقی و پژوهشی، فناوری، راهبردی، تاکتیکی، روحی (مثل عزم راسخ و آمادگی)، اخلاقی، اقتصاد امن و قوی، قوّت در بهداشت و سلامت، قوّت در فضای مجازی تا برسد به قوّت نظامی و دفاعی و امنیتی، بیان شده است.
مسلمانان و مؤمنان طبق این آیه موظف هستند برای شوکت و قوّت اسلام و جامعه اسلامی و نظام ایمانی، سر از پا نشناسند. این یک واجب است که اگر انجامش ندهیم، فردا مؤاخذه خواهیم شد.
«مِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ» به معنای اسبهای کاملاً ورزیده و چابک و آماده رفتن به میدان است. در زمان پیامبر عزیز، آنچه میتوانسته در رویارویی بین جبهه کفر و ایمان، کار را خوب پیش ببرد، اسب بوده است. البته بحثهای فنی دارد و این موجود خصوصیاتی دارد که فعلاً به آن کاری نداریم. کلمه «رباط» یادآوری میکند که این ابزار باید کارآمد و آماده استفاده باشد و به معنای مربوط و رامشده و تربیتشده است. آقا میفرمایند: «رِبَاطِ الْخَيْلِ» همان ابزار بهروز و کارآمد و قوی است که باید آن را فراهم آورد؛ پس هواپیما و فناوری هستهای (که امروز، روزِ آن است) و موشک را هم شامل میشود. اگر بخواهیم به موارد دیگر اشاره کنیم، باید از اسباب تشکیلاتی خودمان اسم ببریم که در این زمینه چند نکته را عرض خواهم کرد.
هدف از ساختن ایرانِ قوی
نقطه هدف چیست؟ نقطه هدف، «تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ» است که طبق آنچه آقا فرمودند، میشود بازدارندگی فعال؛ یعنی شما باید به جایی برسید که دشمن از هرنوع اقدام علیه شما ناامید شود. اینجا دو کلمه «عَدُوَّ اللَّهِ» و «عَدُوَّكُمْ» آمده است؛ دشمنان خدا و دشمنان شما. لطایفی دارد که بعداً بیان خواهیم کرد؛ اما اجمالش این است که «عَدُوَّ اللَّهِ» کسانی هستند که بهخاطر خدا و چون شما از خدا گفتید، با شما دشمنی میکنند. «عَدُوَّكُمْ» اشاره دارد به کسانی که به اسم اسلام، علیه مسلمانی و مسلمانها وارد میدان شوند؛ منظور، دشمنان فکری و اعتقادی است که در برخی تفاسیر این مطلب آمده است. باید به نقطهای برسید که اینها جرئت دست از پا خطا کردن نداشته باشند.
اهمیت دشمنشناسی
بلافاصله میفرماید: «وَآخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ»؛ دشمنان شما به همین دشمنان آشکار و ظاهر منحصر نمیشوند و شما دشمنان ناشناختهای دارید که در کسوت جریان نفاق هستند یا جزو دشمنان بالقوه شما محسوب میشوند و شما اینها را نمیشناسید، اما خدا آنها را میشناسد؛ کسانی هستند که اگر شما ضعیف باشید، طمع میکنند و وارد میدان میشوند.
اینجا فصلی برای دشمنشناسی گشوده میشود. تکتک مؤمنان و جامعه اسلامی باید از جهت شناخت دشمن، آگاه و بصیر باشند. گاهی انسانهای ضعیف و سادهنگر میگویند چرا شما اینقدر از دشمن صحبت میکنید؟! حالآنکه در ادبیات امامان انقلاب این مسئله آمده است.
منابع ساختن ایرانِ قوی
برای تحصیل این قوّت و ابزارهای آن، نیاز به سرمایهگذاری فکری، زمانی، معنوی و مادی است. برای قوی شدن باید منابع و بودجه صرف کنید. در این زمینه هیچ حد و مرزی وجود ندارد و هرچه سرمایه نیاز دارد، باید تأمین کنید و جای نگرانی ندارد؛ چراکه این سرمایه را دور نمیریزید؛ تقویت شرکتهای دانشبنیان یا تقویت بنیه علمی کشور یا تحصیل جدیدترین ابزارهای قدرت در فضای مجازی و دانشهای نو و عرصه موشکی، اتلاف سرمایه محسوب نمیشود.
تعبیر «مَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ» بسیار وسیع است و میگوید که از جان و مال و آبرو و وقت و… هزینه کنید؛ منتها باید درست و بهخاطر خدا باشد. «فِي سَبِيلِ اللَّهِ» هم اینجا تعریف دارد و به معنای قوّت اسلام و مسلمین و امام مسلمین است.
هرچه در این راه سرمایهگذاری کنید، پُر و پیمان به شما برمیگردد و امنیت، عزت، استقلال و شرف شما افزایش پیدا میکند. «أَنْتُمْ لا تُظْلَمُونَ» به این معناست که خدای متعال چیزی برای شما کم نخواهد گذاشت و به معنای «لا تنقصون» است؛ خیلی بیش از آنچه فکر میکنید، به شما برمیگردد؛ اگر هم در دنیا به دلیل تزاحمی به شما نرسید، ذخیره میشود و در جای دیگری به فریاد شما خواهد رسید.
از آیه، در محور قوّت نظامی، فهم ویژهای پیدا میکنیم؛ ما باید پابهپای دشمن، در این بخش سرمایهگذاری کنیم و چیزی کم نگذاریم. رهبر عزیزمان، از همین آیه، بحث ایرانِ قوی را استنباط کردند و نسخه پیچیدند و در اختیار جامعه قرار دادند. به تعبیر ایشان قوی شدن، از خطوط اصلی نسخه بعثت است.
تشکل بهمثابه ابزارِ ساختن ایران قوی
یکی از مصادیق «وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ»، سازماندهی ولایی و مؤمنانه در جامعه است که خودش ایجاد قوّت و إعداد میکند. بنابراین کسانی که از همان اول، با راهنمایی امام حکیم و فرزانه، نهادهای انقلابی را ساختند، به این آیه کریمه عمل کردند. ازجمله نهادهای انقلابی، اتحادیه است که در میانه جریان دانشآموزی، مجموعهای شکل گرفته تا آرمانهای انقلاب اسلامی را ترویج، و دانشآموزان را برای تحقق این آرمانها تربیت و تقویت کند. این مطلب، جای مباحثه دارد؛ ولی من فقط اشاره میکنم؛ اگر این قاعده را بپذیریم، تقویت این نهادها و تقویت این تشکل، از دستورالعملهای ذیل این آیه است که اکنون در دستور کار من و شماست. البته وظیفههای دیگری هم طبق آیه بر عهده داریم، اما آنچه نزدیک من و شماست، رسیدن به تشکل قوی و قویسازی تشکل است.
استحکام و جامعیت، دو پایه یک تشکل قوی
سال گذشته بعد از گزارش فرماندهان سپاه از وضعیت سازماندهی در سپاه، رهبر عزیز و عالیقدر بیاناتی داشتند که بهمنزله پایههای اصلی بحث تشکل قوی و قوّت تشکیلاتی است. آنجا دو کلیدواژه برجسته وجود دارد: استحکام و جامعیت. برای اینکه سازمان قوی داشته باشیم، سازمان باید استحکام و جامعیت داشته باشد. بعد هم ایشان فهرستی از آنچه میتواند مورد نظر قرار گیرد، ارائه کردند. من، هم آن را نگاه کردم و هم خودم تأملاتی داشتم و ذیل عنوان تشکل قوی و تقویت تشکل، سیزده مورد را یادداشت کردم. ما براساس این آیه کریمه و رهنمود رهبر عزیزمان، سال آینده باید کار ترویجی و گفتمانی خود را در موضوع ایرانِ قوی انجام دهیم. این واژهها ذهن را آماده میسازد و آقا درزمینه واژهسازی، استادِ کل هستند.
بیانیه گام دوم، نقشه راه ایران قوی
مسئله ایران قوی را در فضای دانشآموزی بهطور جدی مطرح و بحث کنید. جوان با این کلمه به شوق میآید و دوست دارد کاری انجام دهد. برای تبیین این معنا، آقا کار ما را آسان کردند و بیانیه گام دوم، نقشه راه ایران قوی است. بنابراین باید معطوف به بیانیه گام دوم، مسئله ایران قوی را هنرمندانه مطرح کنیم و از بحثهای نظری و هنری و… بهره ببریم.